In Nederland leven naar schatting 290.000 mensen met dementie, waarvan alzheimer de meest voorkomende vorm is. Wendy sprak met Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie, over de impact van de ziekte en wat we kunnen doen om mensen met dementie te ondersteunen. “Het is belangrijk dat we aan hen blijven denken en hen blijven steunen, elke dag opnieuw,” benadrukt Scherder.
Waar komt uw interesse in alzheimer vandaan?
“Mijn interesse werd gewekt toen ik rondliep op de psychogeriatrische afdeling. Destijds wisten we nog weinig over de complexe neurologische ziekte. Het leek alsof de mensen met alzheimer hun tijd daar alleen maar aan het uitzitten waren. Dat gaf me een onrustig gevoel – was er echt niets wat ik kon doen om hen te helpen? Al was het om alleen een lach op hun gezicht te toveren.
Ik ging me verdiepen in de stof: dementie is een verzamelnaam voor meer dan vijftig verschillende ziektes, waaronder alzheimer. Maar bij alzheimer sterven niet álle zenuwcellen, er verkrimpen er ook een hoop. Wat eigenlijk betekent dat je die zenuwcellen ook weer aan kunt zetten door bijvoorbeeld muziek van vroeger te laten horen. Dat beeld van mensen die weer helemaal opleven door het horen van muziek komt door het ‘ontkrimpen’ van de zenuwcellen. Er wordt een stukje angst, boosheid of verdriet voor even weggenomen.”
Muziek kan wonderen doen, maar ook beweging speelt een grote rol. Waarom is het zo belangrijk dat mensen met alzheimer actief blijven?
“Daar heb ik een simpel antwoord op: omdat beweging voor ons allemaal belangrijk is. We neigen er vaak naar om mensen met een neurologische aandoening te zien als een ‘andere’ groep, met ‘andere’ behoeften. Maar we zijn allemaal mensen en beweging is voor ons allemaal essentieel. De reden dat ik hamer op de essentie van bewegen, bij mensen met alzheimer, komt door het feit dat we ze vaak tekortdoen. Mensen in verzorgingstehuizen hoeven bijna helemaal niets meer: “Ik haal wel even een kop koffie voor je, blijf jij maar lekker zitten.” Het is een mooie eigenschap dat we kwetsbare mensen graag beschermen en goed verzorgen, maar ze stil laten zitten op hun vertrouwde stoel heeft weinig voordelen – de doorbloeding van de hersenen neemt af en daarmee zal het geheugen alleen maar achteruitgaan, terwijl beweging er juist voor zorgt dat de achteruitgang vertraagd wordt.”
Wat kun je doen om een band te behouden met een naaste die langzaam achteruitgaat?
“Het blijft ontzettend lastig om iemand zo achteruit te zien gaan. Daarnaast uit alzheimer zich bij iedereen anders. In sommige gevallen kan een hele strenge moeder ineens veranderen in een hele lieve vrouw. Dan hoor je soms van naasten dat het helemaal niet zo akelig was dat ze alzheimer kreeg, omdat ze eindelijk eens mochten knuffelen met hun moeder, tante of echtgenote. Maar het kan uiteraard ook andersom: iemand kan vaker boos zijn, agressief worden of onaardige dingen zeggen. Wat je in dat geval het beste kunt doen, is proberen te achterhalen waar die boosheid vandaan komt, zonder ze meteen terug naar de realiteit te halen. Vroeger was dat de gangbare aanpak: “Nee, pap. Je woont niet meer in Amsterdam. Je woont nu in het verzorgingstehuis.” Ik zou je dat met de wijsheid van nu niet meer aanraden. Ze raken er vaak alleen nog maar meer van in de war.
Een mooi voorbeeld is een gesprek dat ik ooit met een man heb gevoerd. Ik kwam binnen en vroeg hem hoe het ging. Het enige wat hij kon zeggen was: “Ik ben zo moe, echt ik ben helemaal op.” Ik besloot met hem mee te gaan: “Maar meneer, hoe komt het dan dat u zo uitgeput bent?” Hij vertelde me dat hij net door de hele stad alle broodjes had rondgebracht en daarom zo moe was. En wat bleek? Na een gesprekje van vijf minuten kwam ik erachter dat deze man vroeger voor zijn werk áltijd de broodjes rondbracht. Zijn Alzheimer had hem teruggebracht naar dat moment en hij gaf toe dat hij blij was dat ik wilde luisteren naar zijn verhaal.”
Heb jij iemand in je kring met alzheimer en wil je graag hulp/ondersteuning? Klik dan hier voor meer informatie.
Fotocredits: Daan Brand
