Elke acht dagen sterft er in Nederland een vrouw door femicide; het doden van vrouwen en meisjes vanwege hun sekse. Dit verhaal gaat over Sanne Hertgers (31), die het slachtoffer werd van deze verschrikkelijke vorm van geweld. Door het vertellen van haar verhaal, hopen we bewustwording te creëren en anderen te helpen de tekenen van een destructieve relatie eerder te herkennen.
Als Wim samen met zijn vrouw Monique bij restaurant De Revolutie in Winterswijk plaatsneemt voor een afspraak met zijn dochter, weet hij nog niet dat vanaf die avond zijn leven nooit meer hetzelfde zal zijn. Diep van binnen hoopt hij dat het beter wordt – vooral voor Sanne.
Iets voor zes – de afgesproken tijd - lopen Wim en Monique het restaurant binnen. Vanaf de plek waar Wim zit, heeft hij uitzicht op Sanne haar appartement. Ze is er na de relatiebreuk met Frank, op papier nog haar man, ingetrokken. Wim vindt het fijn dat ze die stap eindelijk heeft durven zetten. De relatie tussen Sanne en Frank was namelijk allesbehalve liefdevol, zeker de laatste jaren. Met lede ogen zag Wim aan hoe Frank van zijn zelfstandige stoere meid een vogeltje in een kooitje had gemaakt. Wim wil niets liever dan een nieuw begin voor zijn dochter.
Als de kerkklok op het plein zes uur slaat, is Sanne haar stoel leeg. Wim bestelt een wijntje, maar langzamerhand bekruipt hem een gevoel van onrust. De auto van Frank staat namelijk dwars geparkeerd in de straat van Sanne. Nog in dezelfde positie als vanmiddag - Wim en Monique reden die middag uit bezorgdheid nog even langs. Dat is niks voor hem, weet Wim. Als politieagent is Frank namelijk van de verkeersregels op de hoogte. Ook Monique voelt dat er iets niet klopt. “Ik ga kijken”, zegt ze. Waarop Wim besluit zelf te gaan.
Hij haast zich naar de Wheme - het appartementencomplex waar zijn dochter woont - en belt aan. Geen gehoor. Wim snelt de trap op. Als hij voor haar voordeur staat, probeert hij de sleutel in het slot te forceren. “Shit, past niet”, mompelt hij. Nieuwe sleutels hebben vaak nog van die braampjes, weet Wim. Door het deurraam kijkt hij het halletje in waar spullen scheef staan. Hij rent naar het ouderwetse klapraam dat een halve meter openstaat en schuift het gordijn open.
Wat hij door het raam in de kamer ziet is vreselijk. Sanne ligt ontkleed van het bed gezakt. Boven op haar ligt Frank languit. Overal ligt bloed. Alhoewel hij enkel Sannes rug ziet, weet hij in één blik wat zich in deze kamer heeft afgespeeld. Wim belt Monique, die nog bij het restaurant zit, op. “Ze is vermoord, je moet nú hier komen”, zegt Wim met dichtgeknepen keel.
Dat gedrocht van jullie
De eerste paar uur na de dood van zijn dochter, zijn voor Wim een waas. De politie, Frank zijn eigen collega’s in blauw, zet Monique en Wim op twee plastic stoeltjes voor het appartementencomplex. “Net alsof we een tentoonstelling zijn,” zegt Wim. De straten staan inmiddels zwart van de mensen, waarop de buurman het stel binnenlaat. “Kom maar, jullie zitten hier zo te koop,” zegt hij.
De politie verzoekt Wim en Monique naar het bureau te gaan. “Door die mensenmassa ga ik niet heen,” zegt Wim. De buurman besluit daarom de auto op te halen en rijdt de parkeergarage in, waar Wim en Monique staan te wachten. “Ik vind het niet goed dat jullie zelf naar het bureau rijden,” zegt een agent. “Prima, dan rij jij,” antwoordt Wim. Hij stapt samen met Monique in de auto. Een collega-agente rijdt. “Wat een mooie auto, daar heb ik nog nooit in gereden,” zegt ze. Wim vindt het maar een domme opmerking.
Het stel neemt plaats in een grillige kamer van het politiebureau, waar ze als twee verdachten uit elkaar worden gehaald. Het is snel duidelijk dat Sanne seksueel is misbruikt door Frank, en dat hij haar daarna heeft vermoord. Nadat hij haar van het leven beroofde, doodde hij zichzelf ook. Hij gebruikte geen dienstwapen, maar het mes uit de keukenla van Sanne.
Inmiddels zijn ook de ouders van Frank gearriveerd. “Dit moet ik even niet, dan ga ik verkeerde dingen zeggen,” zegt Wim terwijl hij opstaat. “Dat gedrocht van jullie, dat heeft mijn dochter vermoord.” Had ik misschien niet moeten zeggen, denkt Wim achteraf.
Ze is niet meer
Op maandagochtend hakt de realiteit er hard in: Sanne is niet meer. “Laten we elkaar in ieder geval alle ruimte geven om te rouwen en in gesprek te blijven. We zijn een team,” spreken de twee af. Familie, vrienden en eigenlijk de hele Achterhoek zijn in rep en roer. “Hoe heeft dit zo kunnen gebeuren?”, klinkt het overal verbaasd.
Als het onderzoek is afgerond, brengt de familierechercheur een brief die op de bank in de huiskamer van Sanne lag. “Van Frank voor Sanne,” staat erop. Het is een genummerde handgeschreven brief van wel vijf kantjes. “Net een proces-verbaal.” De inhoud bewaart Wim liever voor zichzelf, wel zegt hij: “Als we dit geweten hadden, dan wisten we waartoe hij in staat zou zijn.”
Monique besluit het appartement uit te ruimen, samen met Sannes broer Barry. Wim wil absoluut niet meer bij het appartement in de buurt komen. Op de grond ligt de bebloede kleding van Sanne. Uit het prullenbakje in de badkamer vist Monique een set rubberen handschoenen, nog van het onderzoek. “Moeten we dit echt zelf opruimen?”, klinkt Monique verbaasd. Franks kleding schittert door afwezigheid. “Dat hebben ze wel meegenomen.”
Links Monique, rechts Sanne
Iedere acht dagen
Sinds 8 oktober 2023 verdiept Wim zich elke dag in de relatie tussen zijn dochter en Frank, zoekend naar antwoorden.
Femicide - in Word (nog) rood onderstreept - was ook voor Wim een onbekende term, totdat zijn dochter overlijdt. “Bij femicide wordt een vrouw vermoord, meestal door haar (ex-)partner en vrijwel altijd na een periode van steeds erger wordend huiselijk geweld,” legt GZ-psycholoog Ilona Brekelmans uit. “Iedere acht dagen sterft in Nederland een vrouw aan femicide. Een van die vrouwen is Sanne Hertgers,” voegt ze toe.
“De eerste kenmerken van femicide, ook wel rode vlaggen genoemd, zijn gedragsveranderingen van de vrouw en het leven in een isolement. Voor de omgeving is het soms moeilijk om dit direct als alarmerend te zien, omdat het vaak heel geleidelijk gaat. Het is goed om je te realiseren dat het geweld er niet altijd is. Het doorloopt fases, waar ook goede periodes tussen zitten. En een relatie ontstaat nooit uit geweld, juist uit liefde,” vertelt Brekelmans.
Kleine meisjes worden groot
Om de puzzel te leggen, gaan Wims gedachten terug naar de jeugd van zijn dochter. De blonde Sanne groeit samen met haar ouders en broer op in Brummen. Iedereen is vanaf haar geboorte dol op Sanne en beschrijft haar als een makkelijk kind. Totdat de puberteit aanbreekt. Wim scheidt van Sanne’s moeder en wordt later verliefd op Monique. Voor Sanne geen makkelijke periode, waarna ze vooral naar haar moeder trekt. Maar de stoere Sanne staat haar mannetje: ze heeft een passie voor voetbal en kickboksen.
Als Sanne 18 is woont ze in Doetinchem boven de C&A. In deze plaats in de Achterhoek ontmoet ze Frank op het terras. Een stoer ogende man met een eigen huisje in Doetinchem, en een baan bij de politie. Ze belt haar vader om het goede nieuws te vertellen: "Papa, ik heb een vriendje. Hij is politieagent." Wim vindt het prima, maar heeft wel moeite met het leeftijdsverschil – Frank is twee keer zo oud. Weerstand bieden heeft geen zin, merkt hij op. Bij de eerste ontmoeting komt Frank op Wim over als "een prima kerel".
Sanne trekt snel bij Frank in. Samen delen ze een passie voor motorrijden. Ze gaat bij de politie werken, maar ontdekt dat het werk veel meer administratie dan actie is. Haar vader adviseert haar iets te doen waar ze gelukkig van wordt. Sanne besluit een opleiding tot schoonheidsspecialist te volgen, wat haar vader niet bij haar vindt passen. Ze heeft geen plezier in het werk en realiseert zich dat het vooral Franks idee was. Ondanks Wims advies om van het leven te genieten, raakt Sanne in een isolement.
In de loop van de jaren probeert Frank steeds meer grip te krijgen op het leven van zijn vrouw – ze zijn inmiddels getrouwd. Het stel kent hoogte- en dieptepunten. Zo wordt Sanne zwanger, maar krijgt ze een miskraam. Ze noemt het jongetje Mick en kent het symbool van een uil en een vlinder aan hem toe, dat ze op haar arm getatoeëerd heeft. Sanne is er kapot van, maar Frank weet wat voor haar het beste is. Hij raadt Sanne vanaf het begin van de relatie aan om de volgens hem verkeerde vrienden uit haar leven te bannen. "Dat zijn foute mensen", Frank beweert deze mensen vanuit zijn werk te kennen. Tot ze op een gegeven moment geen eigen vrienden meer over heeft.
Sanne vertelt haar vader in vertrouwen wat er tijdens de gezamenlijke etentjes gebeurt als Sanne nog wat aardappelen op haar bord schept en Frank dit niet goedkeurt. Frank knijpt haar op deze momenten in haar knie. "Zou je dat wel doen?", zegt Frank dan. Wim vindt het belachelijk en legt nog wat extra aardappelen op het bord van zijn dochter. Gebakken aardappelen - alles met aardappelen - is haar lievelingseten. Bovendien werd Sanne steeds magerder. Toch is Sanne niet iemand die snel over zich heen laat lopen – zeker niet bij Monique en Wim thuis. Misschien kan het zelfs wat minder, denkt Wim soms.
Het begint klein
"Een van de eerste kenmerken van een destructieve relatie is gedragsverandering," legt Ilona Brekelmans uit. "Familie, vriendinnen en naasten merken vaak als eerste dat de vrouw zich anders gaat gedragen, zowel voor als tijdens de relatie. Ze raakt meer geïsoleerd, richt zich bijvoorbeeld steeds meer op haar telefoon, en er ontstaan veel ongeschreven regels waaraan zij denkt te moeten voldoen. 'Nee, ik moet dit doen om hem rustig te houden,' is een gedachte die vaak voorkomt."
"Uiteindelijk veranderen deze gedragsveranderingen in een chronische en acute angst," vervolgt Brekelmans. "Ze leeft constant in een staat van alertheid. Er zijn veel loyaliteitsuitspraken, zoals 'Nee, maar ik vind dat ook prettiger,' omdat ze hem zo goed denkt te begrijpen."
Gaslighting
"Veel vrouwen denken dat ze een man kunnen veranderen en geloven hem wanneer hij zegt zelf te willen veranderen," legt Ilona Brekelmans uit. "Dit verschijnsel wordt vaak gaslighting genoemd. Bij gaslighting verdraait iemand steeds de waarheid waardoor jij aan jezelf gaat twijfelen. In dit geval zie je dat ook terug. Frank probeert Sanne te manipuleren waardoor zij denkt dat zijn gedrag haar schuld is, of dat het echt anders wordt, terwijl hij in werkelijkheid geen intentie heeft om te veranderen."
"Gaslighting is een vorm van psychologisch misbruik waarbij de dader controle en macht over zijn partner probeert te behouden," vervolgt Brekelmans. "De vrouw begint te geloven dat zij verantwoordelijk is voor zijn problemen en voelt zich verplicht om hem te helpen en te ondersteunen, vaak ten koste van haar eigen welzijn."
"Dit patroon van manipulatie en controle, kan de vrouw verder in een vicieuze cirkel van schuld en verantwoordelijkheid trekken, waardoor ze nog meer geïsoleerd raakt en het steeds moeilijker wordt om de situatie te ontsnappen," concludeert Brekelmans. "Het is belangrijk dat omstanders deze tekenen herkennen en de vrouw steunen in het doorbreken van de relatie.”
@hdsportster_ I wasn't sure if I should upload this, but I wanted it to share.. Please don't ask women when they're getting pregnant. #babyloss #babylossawareness #throttletherapy #foryou #fypage #foryoupage ♬ Get You The Moon - Kina
Augustus: een eigen huisje voor Sanne in Winterswijk
“Kom me alsjeblieft ophalen,” klinkt Sanne geschokt aan de telefoon. Wim schrikt: “Uh, wat is er dan?” Sannes toon wordt heviger: “Ja, kom je me nou halen of niet?!”
Wim bedenkt zich geen moment en rijdt op deze woensdagavond naar Doetinchem. Daar treft hij Sanne en Frank huilend aan. Sanne blijkt via TikTok nieuwe vriendinnen, die ook van motorrijden houden, te hebben ontmoet. Ze heeft ze onlangs in Engeland bezocht. Daar leerde ze nog iemand kennen: Owen. Frank kan het niet hebben en wijst haar de deur.
Wim stelt voor dat het beter is dat zijn dochter een tijdje bij hem woont. “We maken meteen een plekje voor je,” zegt hij. Sanne vindt dit fijn, toch kan Frank de breuk lastig verteren. Zo weet hij haar op donderdag - een dag later - te overtuigen dat ze terug moet komen. Op vrijdag krijgt hij zijn zin.
Sanne wilde eigenlijk niet mee, maar gaf aan dat als hij akkoord zou gaan met het stoppen van haar salon, ze het nog een kans wilde geven. Sanne heeft Monique gevraagd bij het gesprek aanwezig te zijn, omdat Frank het al vijf jaar lukte om haar door te laten gaan. “Tijdens het gesprek viel het mij op dat het geen gesprek was, maar een monoloog van zijn kant, waarin hij zonder gezichtsuitdrukking en met monotone stem beargumenteerde waarom ze niet mocht stoppen. Dit was het moment waarop ik het gevoel kreeg dat hij gevaarlijk kon worden. Het viel mij op dat hij linksom of rechtsom zijn zin wilde doordrijven, achteraf gezien omdat de salon hem veel financiële voordelen opleverde”, legt Monique uit.
Drie dagen later, op maandag, vraagt Sanne aan Monique om haar weer op te halen. Die middag had hij haar seksueel belaagd, en dat was voor Sanne de grens.
“Hey Sanne, ik begrijp je nu. Ik moet veranderen,” appt Frank naar Sanne.
Monique valt hier niet voor: “Sanne, lees dit eens goed, ik denk dat we met een gaslighter te maken hebben.”
Ze dringt tot haar door: “Ik begrijp steeds beter wat je bedoelt,” zegt Sanne.
Na tien jaar huwelijk - Sanne is inmiddels 31 - hakt ze de knoop door en gaat ze op zichzelf wonen in Winterswijk. Haar vader is intens gelukkig. “Eindelijk is ze bij die rotzak weg.” Het nieuwe begin is lastig voor haar. Wim regelt daarom een appartementje aan het marktplein van Winterswijk. Hij heeft in de gaten dat Frank niet financieel zou bijdragen, dus spreekt hij af om haar te steunen tot ze een baan heeft. Omdat Frank altijd de financiën beheerde, lukt het Sanne niet om geheel op eigen benen te staan. “Ze heeft nooit geleerd om zelf met geld om te gaan,” zegt Wim hierover. Daarnaast ontdekt hij achteraf dat Frank deze rekening leeg trok met haar zakelijke pinpas. Telkens hield Frank zijn hand bij Sanne op om hondenvoer en kosten van de garage te betalen, terwijl hij wist dat Sanne geen inkomen had en daarom door haar ouders ondersteund werd.
14 augustus: Wim en Monique halen Sanne op. “Goedemorgen, wil graag weten hoe het met Sanne gaat, maar wil haar niet steeds lastigvallen. Kan ik jou even bellen, zonder dat ze er direct van weet. Of is dat lastig?”, leest Monique op haar mobieltje. Het is een bericht van Frank.
“Ik ben nu niet thuis,” antwoordt ze.
15 augustus: “Maak je geen zorgen dat de situatie uit de hand zal lopen,” appt Frank naar Wim.
Sanne had gezegd dat ze even geen contact wil. “Dat heeft hij net twee dagen volgehouden,” zegt Wim.
3 oktober: Monique raadt Sanne professionele hulp aan.
4 oktober (Dierendag): Frank komt langs met de honden in de achterbak. Hij geeft haar een brief; de bewuste brief die tijdens het onderzoek op de bank lag. “Ik ga veranderen. Ik weet dat ik te veel ben op seksueel gebied,” een laatste poging om de relatie te herstellen.
“Sanne wist niet dat Frank kwam. Hij kreeg haar zover dat ze mee ging wandelen in het bos, terwijl ze dat eigenlijk niet wilde - bleek uit de mail die ze die avond had gestuurd. Achteraf gezien zorgde hij dat hij continu in contact bleef, en de controle wilde houden. Het was stalken, maar het viel niet op omdat Sanne bleef antwoorden en dacht dat ze hem kon helpen, met haar veel te grote hart”, zegt Monique.
5 oktober: Frank stuurt een bos rode rozen – het symbool van Sanne en Owen - naar Sanne. “Zelf dat had hij gekaapt”, zegt Monique.
Aan de bloemen hangt een kaartje: “Een sorry is op z’n plek. F”- Naar aanleiding van de mail die Sanne woensdagavond 4 oktober had gestuurd, waarin ze voorbeelden gaf waarom ze niet meer verder kon met hem.
"Ze waren al twee maanden in gesprek. Hij wilde antwoorden, maar ze bleven in hetzelfde kringetje draaien. Continu zocht hij naar een andere route in haar hoofd. Ze schreef: 'jij met je onbedoeld dwingende karakter'. "Ze verzachtte zijn gedrag. Het leek wel alsof Sanne in de verhoorkamer zat”, zegt Monique hierover.
Verstikkende rode rozen
Als Frank merkt dat de greep die hij eerst op zijn vrouw had, verdwenen is, slaat de wanhoop toe. “Als ik haar niet kan hebben, dan niemand,” zegt Brekelmans hierover. "In veel gevallen zien daders hun partner op dit moment niet als een onafhankelijk persoon, maar als bezit. Wanneer de controle volledig dreigt weg te vallen, kunnen ze tot deze extreme daad overgaan."
Brekelmans beschrijft femicide als de laatste wanhopige poging om de macht te behouden, om zo te voorkomen dat zij verder leeft zonder hem. Het is een patroon dat zich heeft ontwikkeld, en juist die relatiebreuk kan leiden tot een moord”, legt Ilona uit.
De bos rode rozen staat nog op Sannes aanrecht als Monique het appartement ontruimt. Ze walgt ervan: “Een bos rode rozen cadeau krijgen? Nooit meer. Rode rozen associeer je met liefde, maar voor hem was het geen liefde. Hij sprak over erover, maar voelde het niet”, zegt Monique.
Links Wim, rechts Sanne
Ik begrijp je wel
Na de dood van zijn dochter gaat Wim meteen in therapie, EMDR om precies te zijn. Daarnaast schrijft hij elke dag handgeschreven brieven aan zijn dochter. “Eerst was ik vooral heel boos. Hoe kon ze niet eerder hebben ingezien dat ze bij hem weg moest?”
Later verandert dit gevoel. “Hij heeft haar zo in een hoek gedrukt. Uit schaamte heeft ze waarschijnlijk niet durven vertellen wat er allemaal gebeurde. Daarnaast zat ze er zo middenin, dat ze het zelf niet meer in de gaten had. Dit had elke vrouw kunnen overkomen,” zegt Wim.
Ook Ilona is hiervan overtuigd: "Het is belangrijk te beseffen dat iedereen slachtoffer kan worden van femicide. Het treft vrouwen van alle leeftijden, achtergronden en sociaaleconomische status. Femicide is geen kwestie van een bepaald type vrouw of relatie, maar eerder van een patroon dat zich kan ontwikkelen in elke relatie."
"Vaak denken mensen dat dit alleen anderen overkomt, maar dat is een gevaarlijke misvatting," vervolgt Brekelmans. "De signalen van controle en misbruik kunnen in elke relatie opduiken, zelfs in die relaties die aan de buitenkant perfect lijken. Het begint meestal met subtiele tekenen van manipulatie en isolatie, die langzaam escaleren. Vaak zit er een stoornis achter, bijvoorbeeld narcisme. Het kan elke vrouw overkomen om in de greep te komen van een (verborgen) narcist. Daarnaast zijn mannen fysiek vaak veel sterker dan vrouwen. Mocht een man een vrouw iets willen aandoen, heeft hij sneller vrij spel. Het is daarom cruciaal om je bewust te zijn van de signalen van misbruik en om hulp te zoeken en te bieden wanneer dat nodig is."
Haar lievelingsplekje
Wim staart voor zich uit in zijn keuken. Het brengt zijn gedachten terug naar de bezoekjes van zijn dochter: “Pap, wat fijn hoe je Monique vastpakt,” hoort hij Sanne nog zeggen. Ze had haar blik vervolgens naar Frank gericht: “Kijk, zo kan het ook.” Het raakt Wim.
Ook zijn gevoel richting Frank zijn zelfdoding verandert langzamerhand. “In eerste instantie wil je dat hij zich moet verantwoorden, maar door zijn laffe daad is dat niet mogelijk. Nu wij nabestaanden hebben gesproken, weten we dat de rechtszaken heel belastend zijn en straffen vaak laag uitpakken. Wij hoeven hem nooit meer te zien, dat is beter voor ons.”
Alle puzzelstukjes vallen voor Wim langzamerhand op hun plaats. Hij kijkt naar de hangstoel voor zijn huis. In geuren en kleuren herinnert hij zich hoe zijn dochter vanaf dit plekje van het uitzicht op zijn bloeiende tuin genoot. En hoe hij daar zelf weer van genoot. “Het was haar lievelingsplek.”
Hij denkt aan de andere vrouwen die zich in een situatie kunnen bevinden zoals die van Sanne. "Ik wil ze laten zien dat er een uitweg is, dat ze niet alleen zijn," zegt hij. "En dat er mensen zijn die willen helpen." Elke vrouw die hij kan bereiken en ondersteunen, voelt als een stap dichter bij gerechtigheid voor Sanne. "Ik kan haar niet terugbrengen," denkt hij vaak, "maar ik kan er wel voor zorgen dat andere ouders niet hetzelfde leed hoeven te doorstaan."
"Het praten met nabestaanden is helend," zegt Wim. “Je weet alleen wat dit is, als je het zelf meemaakt. Ik gun het mijn ergste vijand niet. Het is belangrijk dat mensen begrijpen hoe subtiel het begint," legt hij uit. "Het zijn de kleine dingen, de controle, de isolatie, die uiteindelijk tot zo'n vreselijke daad kunnen leiden. Als ik toen had geweten wat ik nu weet, had ik Sanne misschien kunnen redden." Wim besluit zijn ervaringen en kennis te delen. Zo laat hij een van de vrachtauto’s van zijn eigen transportbedrijf met ‘waarschuwingsteksten voor femicide’ beplakken, en komt er vanaf 4 oktober een tentoonstelling over zijn dochter. De plek moet nog bepaald worden, maar Monique en Wim hopen op middelbare school ‘Gerrit Komrij College’. “Het begint met voorlichting op scholen”, zeggen Wim en Monique.
"Ik kan niet toekijken hoe dit anderen overkomt,” zegt Wim vastberaden. “Als we ook maar één leven kunnen redden, is dat het waard. Het maakt de dood van Sanne iets minder zinloos dan deze is.”
Sanne haar lievelingsnummer
Wil jij ook je verhaal delen? Mail: sissi@wendymultimedia.nl
